وب 3 چیست؟

در این مقاله به بررسی چگونگی پیدایش وب 3 و تأثیری که بر کاربران عادی اینترنت خواهیم داشت، همینطور بررسی نسل‌های قبلی اینترنت و مزایایی که نسل سوم اینترنت برای کاربران فراهم می‌کند، می‌پردازیم.

وب 3 چیست؟

وب 3. این اصطلاح از اوایل دهه ۲۰۰۰ تاکنون شنیده شده است، اما همچنان تعریف دقیقی برای آن وجود ندارد. این موضوع به این معنی نیست که واقعی نیست یا در حال حاضر رخ نمی‌دهد؛ بلکه تعریف آن به دلیل گستردگی امکانات و قابلیت‌های بالقوه‌ای که در بر دارد، همچنان نامشخص و اطلاعات زیادی را دربرمیگیرد.

برای درک بهتر وب 3، مثل بسیاری از پیشرفت‌های فناوری‌های دیگر، بهتر است به گذشته نگاهی بیندازیم و ببینیم وب چگونه پیشرفت کرده است.

وب 1.0

بسیاری معتقدند توسعه شبکه جهانی وب با این نسخه اولیه اینترنت آغاز شده است؛ نسخه‌ای که مرورگرهای وب، HTML، HTTP و URL به کاربران این امکان را می‌دادند که محتوای صفحات وب را بخوانند. با این حال، موتورهای جستجو در این دوره وجود نداشتند و تجربه کاربری بسیار غیرمتمرکز بود. محتوای وب 1.0 به‌صورت تک بعدی یا ایستا و به‌وسیله لینک به هم متصل می‌شد و نقش کاربر بیشتر به‌عنوان تماشاگر بود تا مشارکت‌کننده فعال در نسل اول وب. این وب به نام «وب نحوی» نیز شناخته می‌شود.

وب 2.0

نسل دوم اینترنت، یا همان وب 2.0، به‌عنوان وب خواندن-نوشتن یا وب اجتماعی شناخته می‌شود؛ چراکه به کاربران امکان می‌دهد با سایت‌ها تعامل کنند. کاربران وب 2.0 می‌توانند در وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها اطلاعات را مشاهده و منتشر کنند و از طریق شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام یا تلگرام و یوتیوب، موبایل و فناوری ابری آن‌ها را به اشتراک بگذارند. این نوع وب همان چیزی است که بیشتر کاربران عادی اینترنت روزانه در کل جهان با آن سروکار دارند.

وب 3

وب 3 چگونه با وب 1.0 و 2.0 مقایسه می‌شود؟ برخلاف بسیاری از سه‌گانه‌ها، وب 3 در حال حاضر و قطعاً در آینده، از وب 1.0 و 2.0 بهتر خواهد بود. در این نسل از اینترنت، ما با نسخه‌ی ضعیفی از وب مواجه نیستیم. یکی از دلایل به وجود آمدن وب 3، تمایل کاربران به بازپس‌گیری کنترل داده‌هایشان از چنگال غول‌های فناوری مانند شرکتهای بزرگی ازجمله گوگل یا فیسبوک است. وب 3 رویکردی غیرمتمرکز به داده‌ها ارائه می‌دهد و به این ترتیب، کنترل داده‌ها از دست گروهی محدود خارج می‌شود. این غیرمتمرکزسازی با یادگیری ماشینی، هوش مصنوعی و توکنیزه‌کردن به پیش رانده می‌شود. احتمالاً با دو مفهوم اول آشنایی دارید؛ فکر به اینکه کامپیوترها بتوانند تصمیمات هوشمندانه‌ای بر اساس تجربیات گذشته بگیرند (مشابه انسان‌ها) چیز جدیدی نیست. اما بخش برجسته وب 3 توکنیزه‌کردن است.

از طریق فرایند توکنیزه‌کردن، دارایی‌ها و حقوق به شکلی دیجیتال یا همان توکن در یک شبکه بلاک‌چین (Blockchain) تبدیل می‌شوند. این مدل تجاری جدید که بانکداری و تجارت را دموکراتیک می‌کند، توسط ارزهای دیجیتال همچون رمز‌ارزها و توکن‌های قابل تعویض (NFT)ها پشتیبانی می‌شود که به‌راحتی در شبکه‌ها قابل جابجایی هستند. واحدهای داده‌ای که به عنوان توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) شناخته می‌شوند، به‌عنوان جایگزینی برای موارد منحصربه‌فرد مانند آواتارها، آثار هنری دیجیتال و کارت‌های تجاری به کار می‌روند. این توکنیزه‌کردن به کاربران کمک می‌کند که کنترل داده‌های خود را باز پس بگیرند. با مالکیت فردی دارایی‌ها، کاربران می‌توانند در فعالیت‌های آنلاین خود نقش فعال‌تری داشته باشند و از امکان بررسی و کنترل اطلاعات توسط یک سازمان خاص جلوگیری و یا کمتر اجازه دسترسی بدهند.

هشت ویژگی اصلی وب 3

به‌طور عمومی پذیرفته شده که وب 3 دارای هشت ویژگی کلیدی است:

1. بلاک‌چین: فناوری بلاک‌چین داده‌های کاربران را رمزگذاری و محافظت می‌کند. این امر مانع دسترسی یا استفاده در تغییر اطلاعاتکاربران توسط شرکت‌های بزرگ از داده‌های شخصی کاربران برای منافع خود می‌شود.
2. تجربه کاربری روی همه دستگاهها: پردازش برنامه‌ها و داده‌ها را در اکثر پلتفرم‌‎های شبکه، بر روی دستگاه‌هایی مانند گوشی‌های هوشمند، لپ‌تاپ‌ها، وسایل خانگی، حسگرها و حتی خودروهای هوشمند انجام می‌دهد، پایه‌ای برای وب 3 محسوب می‌شود.
3. وب معنایی: وب معنایی گام بعدی در توسعه وب است. از طریق جستجو و تحلیل، وب معنایی توانایی ایجاد، به اشتراک‌گذاری و اتصال محتوا را با درک معنای کلمات، نه فقط نشان دادن کلمات کلیدی یا اعداد، را بصورت کاملا شفاف بهبود می‌بخشد.
4. غیرمتمرکز: در شبکه‌های همتا به همتا، ذخیره‌سازی غیرمتمرکز داده‌ها امکان‌پذیر است. کاربران می‌توانند بدون استفاده از برنامه‌ها و وب‌سایت‌های شرکت‌هایی مانند FANGS (فیسبوک، اپل، نتفلیکس، آمازوم، گوگل)، به‌طور امن و ناشناس به اینترنت وارد شوند و مالکیت داده‌ها و دارایی‌های دیجیتال خود را حفظ کنند.
5. اتصال: اطلاعات با وب 3 از طریق تولیدات معنایی (فراداده‌ای که “معنی” داده‌ها را توصیف می‌کند) بیشتر به هم متصل می‌شوند. برای درک بهتر این جمله می‎‌توان به عینکهای متاکوئست یا اپل ویژن پرو اشاره کرد که در یک فضای کاملا سه بعدی و تمام صفحه در دیدگانتان میتوانید داده هایی که به چشم شما میر سد با در فضای دیجیتال نزدیک به واقعیت تجربه کنید. این امر تجربه کاربری را تغییر می‌دهد و با استفاده از همه داده‌های موجود، سطح جدیدی از ارتباط با دنیای اینترنت را به دست می‌آورید.
6. هوش مصنوعی: کامپیوترها با ترکیب مهارت‌های معنایی با پردازش زبان طبیعی قادرند اطلاعات را در سطحی مشابه انسان درک کنند. این امر نتایج سریع‌تر و دقیق‌تری ارائه می‌دهد و رضایت کاربران را افزایش می‌دهد. در این راستا دستیارهای هوش مصنوعی باعث افزایش چندین برابری برای تمامی افراد می‌شود.
7. گرافیک سه‌بعدی: وب‌سایت‌ها و خدمات وب 3 از طراحی سه‌بعدی به‌طور قابل توجهی استفاده می‌کنند. ابزارهایی مانند عینکهای وقتعین افزوده یا واقعیت مجازی و موبایل های هوشمند این فضای سه بعدی را فراهم میکنند از جمله مثال‌های آن می‌توان به مواردی مانند زمینه‌های جغرافیایی، بازی‌های کامپیوتری، راهنماهای موزه و غیره اشاره کرد.
8. جهان‌شمولی: علاوه بر رایانه‌ها و گوشی‌های هوشمند، هر تعداد دستگاهی می‌توانند از هر مکان و در هر زمان به محتوای اینترنت و خدمات دسترسی داشته باشند. در بسیاری از جنبه‌ها، وب 2.0 همین حالا نیز رایج است، اما با گسترش دستگاه‌های اینترنت اشیا، این ویژگی به سطوح جدیدی خواهد رسید.

این ویژگی‌ها هسته اصلی وب 3 را تشکیل می‌دهند، اما فهرست کاملی نیستند. واقعیت این است که با پیشرفت فناوری و در دسترس قرار گرفتن ادغام‌های جدید، نمی‌توان تصور کرد که وب 3 در پایان چگونه خواهد بود. اما همین امر نیز هیجان‌انگیز بودن آن را دوچندان می‌کند.

چگونه وب 3 به کاربران عادی کمک می‌کند؟

• یکی از کاربردهای شناخته‌شده فناوری وب 3 کمک به هنرمندان و تولیدکنندگان محتوا است. آنها با استفاده از قراردادهای هوشمند NFT برای فروش آثار خود، مطمئن میشوند که خودشان (و نه واسطه‌ها) طبق شرایط قراردادی که تعیین کرده‌اند بین یکدیگر، دستمزد دریافت کنند.
• تجربه کاربری سریع‌تر و شخصی‌سازی‌شده‌تر نیز یکی دیگر از انتظارات اصلی وب 3 است که عمدتاً از طریق یادگیری ماشینی امکان‌پذیر شده است. با این پیشرفت‌ها، وب‌سایت‌های ایستا جای خود را به تجربیاتی کاملاً شخصی‌سازی‌شده خواهند داد. اپلیکیشن‌ها در آینده بسیار پویا خواهند بود و پیام‌ها و فرمت‌های رسانه‌ای خود را با توجه به کاربر تطبیق می‌دهند.
• با رشد اینترنت اشیا (IoT)، شرکت‌ها به‌مرور به داده‌های شخصی ما دسترسی بیشتری پیدا کرده‌اند. در وب 3، اطلاعات و محتوا بیش از پیش به هم متصل و قابل دسترس خواهند بود، خواه این امر به نفع ما باشد یا نه. این اطلاعات از طریق اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز متنوعی در دسترس خواهند بود و تعداد بیشتری از دستگاه‌های روزمره به اینترنت متصل خواهند شد.

• لحظه‌ای این سناریو را تصور کنید: در ماشین می‌نشینید و مانند زمانی که از سیری یا گوگل اسیستنت استفاده می‌کنید، به آن می‌گویید: «نیاز به یک پیراهن جدید برای قرار امشب دارم و باید برای ساعت ۷:۳۰ میز رزرو کنم.» ماشین شما با استفاده از فناوری‌های وب 3 و دسترسی به دارایی های غیرمتمرکز مالی شما می‌تواند صدها فروشگاه محلی را برای پیراهنی در سایز، رنگ و محدوده قیمت مورد نظرتان بررسی کرده و سپس شما را به سمت آنها هدایت کند. همچنین، می‌تواند منوهای رستوران‌های برتر را نمایش دهد، شبکه‌های اجتماعی را برای نقدهایی که با سلیقه شما مطابقت دارد بررسی کند، برایتان میزی رزرو کند و مسیر را تنظیم کند.
• این امکان انجام چندین وظیفه توسط کامپیوترها است که وب 3 را برای کاربران عادی به این اندازه تأثیرگذار می‌کند. این همان نوع فناوری است که انتظار داشتیم از سیری، گوگل اسیستنت یا کورتانای مایکروسافت به دست بیاوریم، اما هیچ‌گاه کاملاً محقق نشد و بی‌صبرانه منتظر دیدن آن هستیم.

جمع بندی

وب 3 نسل جدید اینترنت است که با استفاده از فناوری‌هایی مانند بلاک‌چین، رایانش لبه(اتصال دنیای اینترنت به واقعیت زندگی)، هوش مصنوعی و وب معنایی، کاربران را قادر می‌سازد تا کنترل بیشتری بر داده‌ها و فعالیت‌های خود داشته باشند. برخلاف وب 1.0 که محدود به مشاهده محتوا بود و وب 2.0 که امکان تعامل و انتشار محتوا را فراهم می‌کرد، وب 3 به کاربران اجازه می‌دهد تا مالک داده‌ها و دارایی‌های دیجیتال خود باشند و به صورت غیرمتمرکز از خدمات اینترنتی استفاده کنند. این ویژگی‌ها برای کاربران روزمره منافع زیادی از جمله تجربه کاربری شخصی‌سازی‌شده، امنیت بیشتر و دسترسی گسترده‌تر به خدمات آنلاین فراهم می‌کند. همچنین، وب 3 به هنرمندان و تولیدکنندگان محتوا کمک می‌کند تا به طور مستقیم از آثار خود درآمد کسب کنند.

سوالات متداول:

1. وب 3 چیست و چگونه با نسخه‌های قبلی اینترنت تفاوت دارد؟
   • وب 3 نسل سوم اینترنت است که تمرکز اصلی آن بر غیرمتمرکزسازی و افزایش کنترل کاربران بر داده‌هایشان است. برخلاف وب 1.0 که تنها برای مشاهده محتوا بود و وب 2.0 که تعامل کاربران را فراهم کرد، وب 3 بر مالکیت فردی و استفاده امن از داده‌ها تأکید دارد.
2. چگونه فناوری بلاک‌چین در وب 3 استفاده می‌شود؟
   • بلاک‌چین به عنوان بستر اصلی ذخیره‌سازی و حفاظت از داده‌ها در وب 3 به کار می‌رود و با رمزگذاری داده‌ها مانع دسترسی بدون اجازه به اطلاعات کاربران می‌شود. این فناوری همچنین امکان انجام تراکنش‌های امن و ایجاد دارایی‌های دیجیتال مانند NFT را فراهم می‌کند.
3. رایانش لبه چه نقشی در وب 3 ایفا می‌کند؟
   • رایانش لبه، پردازش داده‌ها را در نزدیک‌ترین نقطه به کاربر انجام می‌دهد و از نیاز به مراکز داده مرکزی می‌کاهد. این امر باعث بهبود سرعت و شخصی‌سازی خدمات آنلاین و کاهش بار شبکه می‌شود.
4. وب معنایی چیست و چگونه در وب 3 به کار می‌رود؟
   • وب معنایی به سیستم‌ها کمک می‌کند تا معنی داده‌ها را درک کنند و از این طریق نتایج دقیق‌تر و سریع‌تری ارائه دهند. این فناوری در وب 3 با ترکیب با هوش مصنوعی، محتوای بیشتری را به هم متصل کرده و تجربه کاربری بهتری ایجاد می‌کند.
5. چگونه وب 3 برای هنرمندان و تولیدکنندگان محتوا مفید است؟
   • وب 3 به هنرمندان امکان می‌دهد آثار خود را به طور مستقیم از طریق قراردادهای هوشمند و یا ان اف تی ها (NFT) و بدون نیاز به واسطه به فروش برسانند و درآمدی مستقل از پلتفرم‌های بزرگ کسب کنند.
6. چگونه وب 3 به امنیت داده‌ها کمک می‌کند؟
   • وب 3 با غیرمتمرکزسازی داده‌ها و استفاده از رمزنگاری، کنترل داده‌ها را از شرکت‌های بزرگ خارج کرده و به کاربران بازمی‌گرداند. این امر امکان دسترسی و سوءاستفاده از اطلاعات شخصی را کاهش می‌دهد.
7. آیا با وب 3 تجربه کاربری تغییر خواهد کرد؟
   • بله، در وب 3 با استفاده از یادگیری ماشینی و رایانش لبه، تجربه کاربری به صورت کاملاً شخصی‌سازی‌شده خواهد بود. اپلیکیشن‌ها و وب‌سایت‌ها بر اساس نیازها و سلیقه‌های کاربران به طور خودکار تنظیم و پیشنهادهای دقیق‌تری ارائه می‌دهند.